کلید لمسی یکی از تجهیزات مدرن صنعت ساختمان است که با وجود سن کم توانسته است جای خود را به خوبی در پروژه های کوچک و بزرگ باز کند. اگر شما هم مصرف کننده کلید لمسی هستید، باید بدانید از جمله مهمترین دلایل کاهش طول عمر کلید لمسی عدم رعایت برخی نکات در استفاده از این تجهیزات است. برخی از این نکات را باید قبل از خرید مورد توجه قرار دهید. مقاله “12 نکته که قبل از خرید کلید لمسی باید بدانید” به بررسی این نکات پرداخته است.
برخی نکات دیگر در هنگام استفاده باید مورد توجه قرار بگیرند. مهمترین دلیل کاهش طول عمر کلید لمسی، عدم توجه به محدودیت های عملکردی کلید است. کلید لمسی مانند سایر تجهیزات الکترونیکی محدودیت هایی دارد که ناشی از ساختار آن است.
ساختار کلید لمسی
برخلاف کلیدهای سنتی که ساختار ساده ای دارند، کلید لمسی ساختاری نسبتا پیچیده دارد. کلید لمسی از دو بخش مدار فرمان و مدار قدرت تشکیل شده است. مدار فرمان بخشی از کلید است که با کاربر در ارتباط است. زمانی که کاربر فرمان جدیدی را به کلید می دهد (در کلید لمسی هوشمند از طریق نرم افزار کاربردی خانه هوشمند و در کلید لمسی کنترل روشنایی به صورت محلی) این فرمان توسط مدار فرمان تحلیل و دستور متناسب برای مدار قدرت ارسال می شود.
مدار قدرت وظیفه کنترل جریان برق شهر را بر عهده دارد. این کار به کمک قطعات الکترونیکی انجام می شود. قطعات الکترونیکی مورد استفاده در این بخش از کلید را می توان به عنوان کلیدهای الکترونیکی معرفی کرد. تفاوت کلید الکترونیکی با کلید مکانیکی در نحوه وصل شدن جریان خروجی است. در کلیدهای الکترونیکی این کار به کمک یک سیگنال فرمان انجام می شود. در این بخش از کلید لمسی از رله و ترایاک استفاده می شود. استفاده درست از این قطعات در کاهش طول عمر کلید لمسی بسیار تعیین کننده است.
مهمترین محدودیت کلید لمسی
مهمترین محدودیت کلید لمسی که در واقع مهمترین دلیل کاهش طول عمر کلید لمسی است، توانایی تحمل جریان عبوری است. در مدار قدرت کلید لمسی گلدور از رله استفاده می شود. مدار فرمان نقش کنترل کننده رله را دارد و رله به عنوان یک فیوز بر سر راه جریان عمل می کند. در واقع مسیر جریان مصرف کننده ها از طریق رله بسته می شود.
رله ها عملکردی مشابه فیوز در مدار دارند. مهمترین محدودیت فیوزها، حداکثر جریان عبوری از آن ها است. رله ها ( و یا ترایاک مورد استفاده در کلید لمسی) نیز میزان مشخصی از جریان را می توانند از خود عبور دهند. محدودیت جریان رله ها، محدودیت جریان کلید لمسی را تعیین می کند.
چرا فیوز می پرد؟
هنگامی که جریان عبوری از یک فیوز زیاد باشد، اصطلاحا فیوز می پرد. منظور ازپریدن فیوز قطع شدن جریان برق است. البته پرواضح است که فیوزها در مدار نقش حفاظتی دارند و قطع شدن جریان برق توسط آن ها به معنای افزایش جریان عبوری به مقداری بیش از حد مجاز فیوز است. گاهی این افزایش جریان به حدی است که باعث سوختن فیوز می شود.
در کلید لمسی چنانچه جریان عبوری از رله بیش از حد استاندارد تعیین شده برای رله باشد، کنتاکت های رله ذوب شده و دیگر قادر به قطع یا وصل جریان نخواهند بود. بنابراین دلیل اصلی کاهش طول عمر کلید لمسی را می توان عدم توجه به محدودیت جریان کلید دانست. در ادامه به توضیح بیشتر موضوع می پردازیم.
هر مصرف کننده الکتریکی از جمله لامپ ها، توان مصرفی مشخصی دارند. توان مصرفی مصرف کننده های الکتریکی از حاصلضرب ولتاژ در جریان آن ها به دست می آید.
P=V*I
از آنجا که ولتاژ برق شهر استاندارد در ایران 220 ولت است، می توان با تقسیم کردن توان مصرفی لامپ بر ولتاژ 220 میزان جریان مصرفی آن را محاسبه کرد. به عنوان مثال یک لامپ 100 وات رشته ای کمتر از نیم آمپر جریان مصرف می کند. به همین طریق می توانید جریان مصرفی مصرف کننده های مختلف را محاسبه کنید.
البته برخی از تولید کنندگان میزان جریان مصرفی لامپ را در قالب اطلاعات فنی منتشر می کنند. براساس محاسبات بالا یک کلید لمسی که توانایی تحمل جریان 3 آمپر را دارد، قادر به کنترل همزمان 6 لامپ رشته ای 100 وات خواهد بود.
دلایل کاهش طول عمر کلید لمسی
اصلی ترین دلیل کاهش طول عمر کلید لمسی همین محاسبه ساده است. در این محاسبه ساده به یک موضوع مهم توجه نشده است و آن جریان راه اندازی مصرف کننده است.
تمام مصرف کننده های الکتریکی در ابتدای شروع به کار جریانی 5 تا 7 برابر جریان نامی خود از شبکه می کشند. با وجود اینکه جریان راه اندازی در یک لحظه کوتاه از مدار عبور می کند باعث داغ شدن قطعه و ذوب شدن کنتاکتورهای آن به مرور زمان می شود.
براساس آنچه بیان شد جهت طول عمر مناسب کلید لمسی، از یک کلید لمسی 3 آمپری فقط باید برای یک لامپ رشته ای 100 وات استفاده کنید. عدم رعایت این محدودیت سبب کاهش طول عمر کلید لمسی می شود.
البته امروزه استفاده از لامپ های رشته ای تقریبا منسوخ شده و لامپ های کم مصرف (CFL) و LED جایگزین آن ها شده اند. با وجود اینکه گفته می شود این لامپ ها توان مصرفی و در نتیجه جریان مصرفی پایینی دارند، اما متاسفانه در برخی از مدل های این لامپ ها، به دلیل طراحی غیر استاندارد شاهد مصرف توان زیادی هستیم.
این قبیل لامپ ها دارای بخشی به عنوان مدار تغذیه هستند که نقشی کلیدی در کارکرد لامپ دارد. مدارات تغذیه این لامپ ها جریان راه اندازی زیادی از شبکه می کشند. این جریان زیاد سبب داغ شدن ذوب شدن کنتاکتور رله در دراز مدت شود.
جهت استفاده از کلید لمسی به عنوان کنترل کننده لامپ های کم مصرف یا LED لازم است ابتدا جریان مصرفی لامپ را محاسبه کنید. جریان راه اندازی این لامپ ها در انواع مرغوب 5 تا 7 برابر جریان مصرفی و در انواع نامرغوب 7 تا 10 برابر جریان مصرفی لامپ است.
بنابراین جهت اطمینان خاطر از عدم کاهش طول عمر کلید لمسی توصیه می شود جریان راه اندازی را 10 برابر جریان کاری لامپ در نظر بگیرید.
بیان دلایل کاهش طول عمر کلید لمسی با یک مثال ساده
جهت درک بهتر موضوع به بیان یک مثال ساده می پردازم. فرض کنید در صبح یک روز زمستانی، ماشین شما روشن نمی شود و برای روشن شدن ماشین باید آن را هل بدهید.
انرژی لازم برای راه انداختن ماشین از حالت ساکن بسیار بیشتر از انرژی لازم برای ادامه حرکت ماشین است. و هرچه میزان حرکت ماشین بیشتر می شود، انرژی کمتری برای هل دادن ماشین لازم است. این پدیده با قوانین فیزیکی قابل توضیح است اما این مقاله مجالی برای توضیح آن نیست.
در اصطلاح فنی به جریان اولیه زیادی که توسط مصرف کننده از شبکه کشیده می شود، ضربه جریان اولیه گفته می شود. استفاده از رله های قویتر در کلید لمسی، تعداد لامپ های قابل کنترل با کلید را افزایش و در نتیجه عملکرد کلید را بهبود می بخشد. در کلیدهای لمسی ساده و هوشمند گلدور از رله های قدرتمند 7 آمپری برای مدار قدرت استفاده شده است. با این وجود محدودیت جریان در کاهش طول عمر کلید لمسی اثر کمتری خواهد داشت.
نتیجه گیری
براساس مطالب بیان شده در این مقاله مهمترین دلیل کاهش طول عمر کلید لمسی، عبور جریان بیش از حد استاندارد از کلید است. برای افزایش طول عمر کلید لمسی، کافی است به جای محاسبه جریان مصرفی لامپ به عنوان عامل تعیین کننده، از جریان راه اندازی لامپ استفاده کنیم.